Duitse Rode kruistrein gesaboteerd tijdens Operatie Market Garden, Rosmalen 1944

In 1944 woonde ik in het dorp Rosmalen, 5 km oostelijk van, s-Hertogenbosch. Het ouderlijk huis was gelegen kort bij het station aan het traject, s-Hertogenbosch -Nijmegen. Mijn ouders runden een stations koffiehuis, genaamd café Juliana. Als een persoonlijk protest tegen de Duitse bezetter liet vader de naam Juliana boven de ingang, gedurende de gehele oorlog, op het bord pronken. Namen van het Koninklijk Huis op openbare gebouwen waren door de Duitse bezetter verboden. Onze tuin lag parallel aan de spoorlijn. Belendend lag daar tussen de tuin van de stationschef, gescheiden door een ligusterheg.

Op de boven genoemde locatie speelde zich mijn belevenissen af. Het was 1944 en ik was 12 jaar. Mijn ouders waren rond de vijftig en ik had nog twee zussen, Lies 14 jaar en Gera 9 jaar. We hadden allen een aandeel in de belevenissen in deze spannende periode.

Operatie Market Garden

Zondag 17 september 1944 was een mooie zonnige dag en rond 13.00 uur zaten we in de keuken klaar voor de middagmaaltijd. Toen de pannen op het gas stonden hoorden we plots een hevig gebrom. Op het middag uur was dat ongewoon en we renden naar buiten. Het waren er erg veel en ze vlogen erg laag. Zo'n schouwspel zagen we niet eerder. Ze vlogen in oostelijke richting. Na enige tijd ontdekten we dat ze aan elkaar verbonden waren met kabels. Het bleken sleepvliegtuigen met zweefvliegtuigen te zijn. Deze zagen we ook niet eerder. Duidelijk zagen we de Britse cirkel en de Amerikaanse ster op de romp en de vleugels. We werden moe van het omhoogkijken en gingen naar de keuken voor de bijna vergeten maaltijd. De keuken was pikzwart van de rook en op het gas lagen de aardappels als zwarte ballen in de pan, omdat ze droog gekookt waren. Het kom ons op dat moment niets schelen, want we dachten dat we nu heel snel bevrijd zouden worden. Later bleek dat dat anders uitpakte. Uren lang keken we later nog in de lucht, want er scheen geen eind te komen aan de grote armada die boven ons voorbij trok. Later vernamen we dat er bij Nijmegen, Grave en Arnhem parachutisten geland waren. De nacht die volgde zal ik niet gauw vergeten. Ik kon de slaap niet pakken omdat er zoveel gebeurd was op voorbije dag. Toen ik eindelijk in slaap begon te vallen werd ik gewekt door het lawaai van vele stemmen vanaf richting station. Ik kon niets ontwaren omdat er in die periode geen verlichting mocht zijn. Mijn slaapkamerraam keek uit op het station en perron. Er was buiten wat gaande, maar erg vermoeid viel ik toch in slaap.

Een trein stond stil

Maandag 18 september keek ik al vroeg weer uit mijn slaapkamerraam en op het doorgaans erg rustige perron was het een grote drukte en er stond een zeer lange trein met rode kruizen op de daken en zijkanten. Het was duidelijk te merken dat er paniek was. Al snel stond ons gezin buiten en we kregen te horen dat het een Duitse trein was met wel honderd gewonden. Even later vernamen we dat het een sabotagedaad betrof want de stoomlocomotief, met Nederlandse machinisten, was ervandoor. Er volgden moeilijke uren voor de stationschef, want de Duitse doktoren en verplegers vroegen hem opheldering. Er volgden angstige uren voor ons allen en geheel Rosmalen, want we wisten dat er represailles konden volgen. De Nederlandse Spoorwegen waren in staking. Er reed geen enkele trein meer, zodat de Duitsers uit de trein woedend waren, want ze beseften dat ze met hun gewonden nooit meer met deze trein verder naar de Heimat zouden komen. Ze vernamen ook dat de brug bij Ravenstein was opgeblazen. Nu hadden ze maar é&eactute;n zorg, om al hun gewonden per autocolonne naar elders te vervoeren. Er moest getelefoneerd worden. Omdat in ons huis een hulppostkantoor gevestigd was werd deze telefoon gevorderd en buiten neer gezet. Het lukte de commandant om een colonne te organiseren. Ons café was ook meteen vol Duitse soldaten die koffie moeten en veel van de voorraad uit de trein bij ons binnen brachten.

Daarna volgden er voor ons enkele dagen die we nooit van ons leven zouden vergeten. Alle gewonden zwaar of licht moeten vanuit de trein in deze auto's. De lichtgewonden droegen de zwaar gewonden en er werd gekermd van de pijn en gevloekt en gebeden. Wij als schooljongens stonden overal met ons neus er boven op. De Duitse taal beheersten we niet maar met gebaren werd er af en toe wat duidelijk gemaakt. Tijdens deze gebeurtenis gingen de grote luchttransporten door en ook dat bleef indrukwekkend. We kwamen ogen te kort. Alle gewonden moesten naar het noorden en via de brug te Hedel, die nog intact was, lukte dat nog.

Ze hadden dorst

Als jongen van 12 jaar was ik niet we weg te slaan bij de trein en ontdekte ik dat er tussen de Duitse gewonden ook drie Geallieerden lagen. Deze hadden natuurlijk alle aandacht ook van de bevolking. Ze waren alle drie ernstig gewond. ik zag zwachtels om het hoofd en gespalkte armen en benen. Als de Duitse schildwacht even niet keek of de andere kant op liep wuifde ik naar hen. Het waren de eerste Geallieerden die ik van nabij zag. Ze hadden veel pijn en ik hoorden ze kermen en roepen. Ook hoorde ik dat ze om water riepen. Dat klonk in het Engels gelukkig hetzelfde! Het was bloedheet in de trein en misschien waren ze aan het uitdrogen? De Duitsers waren teveel met hun eigen gewonden bezig. Ik vertelde het aan moeder en het lukte haar om samen met mijn jongste zus Gera de trein in te gaan met onder haar schort water of limonade? De Duitse schildwacht stond het wonderwel even toe. Ze hebben handen geschud maar tot een gesprek kon het niet komen omdat ze de Engelse taal niet beheersten. Met gebaren en de taal van de ogen werd zeker de wederzijdse vriendschap begrepen. Ook was de Duitse schildwacht steeds aanwezig. Dit bezoekje kan zelfs levensreddend zijn geweest!

Een pijnlijk transport

Op dinsdag 20 september kregen wat jongemannen uit Rosmalen de opdracht om de drie Geallieerden uit de trein te halen en voorlopig naar de huisarts Dr. Hanegraaff in de Stationsstraat te brengen. Ik stond erbij toen ze door de open gedraaide ramen van de wagon naar buiten werden gedragen. Later op brancards op de schouders van de jongemannen naar de dokter. Deze kon ze niet helpen om dat de aard van hun verwondingen te ernstig was. Ze werden goed verzorgd en bleven een nacht in de serre bij de dokter. De Duitsers besloten de volgende dag om de naar het Duitse Lazaret dat gevestigd was in de Psychiatrische Inrichting in Coudewater te Rosmalen, te vervoeren. Vanuit Coudewater werden er drie ziekenhuis ledikanten op wieltjes bezorgd. Toen volgde er een marteling, die ik niet gauw zal vergeten. De Stationsstraat had toen nog een bestrating van de z.g. kinderkopjes, dus erg hobbelig. Na enkele meters een poging gedaan te hebben om vooruit te komen op de te kleine wielen kermden en huilden de drie zo dat deze poging gestaakt moest worden. De Duitsers eisten een wagen op luchtbanden met paard. Dit was een probleem want alle paarden, karren en wagens waren voor de Duitse bezetter verstopt. Omdat het voor de drie geallieerde vrienden ging streek de kolenboer Sjef van Creij over zijn hart en ging naar de geheime schuilplaats. Even later stond het span met stro erop gereed voor de 2 kilometer lange tocht naar Coudewater. Het transport onder Duitse begeleiding verliep voorspoedig en ze werden aldaar goed verzorgd door de Nederlandse verplegers en Eerw. Zusters. Wel nog steeds als krijgsgevangenen, zodat de Duitsers steeds aanwezig waren. Later moesten ze alsnog naar het ziekenhuis in 's Hertogenbosch, waar de nodige operaties konden worden uitgevoerd. Eind oktober werden ze bevrijd door de 53th Welsh Division van het Tweede Britse Leger. De trein werd pas in maart 1945 met veel moeite weggetrokken.

Het speurwerk kon beginnen

In de 80 jaren van de vorige eeuw vond ik in het archief van Coudewater een briefje, dat Directeur Geneesheer Dr. Schade maakte in 1944. Het waren de namen van de die met hun gegevens. Mijn speurwerk kon toen beginnen met als resultaat dat ik ze alle drie terug vond!!

De soldaten waren:
Phillipson (Bill) William, Royal Scottisch Inf. Regiment; linkerarm en heup schotwond, Protestant.
Johnson (Jansen) Edward 501 inf. USA; rechterbeen schotwond doorgaand, Protestant.
(Zie zijn verhaal elders op deze site)
Barnes Charles H. USA; schotwond hoofd, verlamd beide benen en linkerarm.
Het verloop van het speurwerk en het resultaat is uitvoeriger te lezen in mijn boek: Rosmalen in de vuurlinie 1944-1945 . en binnenkort in het boek: " Ik stond erbij... en zocht het later uit september 1944." Info over al mijn verschenen boeken WO-2 : www.adhermens.nl.

Auteur: AD HERMENS
U kunt het boek bestellen via: agchermens@onsbrabantnet.nl